Het UVRM = Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, is een verklaring opgesteld in 1948 in de Verenigde Naties

Het EVRM = het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en de fundamentele vrijheden, opgesteld door Europa in 1950

  • BELOFTE; Een Verklaring is een opsomming van artikels die door verschillende landen aanvaard werden, maar deze landen beloven alleen om hun best te doen om ze na te leven.
  • PLICHT: een internationaal verdrag kan je vergelijken met een contract. Voor de landen die het verdrag ondertekenen wordt het verdrag als een wet.

Een verdrag gaat dus boven het nationaal grondrecht. De grondwetten moeten zich aanpassen aan het internationaal recht dat via de verdragen vorm gegeven wordt.

Twee verschillen tussen beide

Het  UVRM wordt nooit gewijzigd; de EVRM is herhaaldelijk aangepast.

Doodstraf: In de UVRM wordt de doodstraf niet genoemd. In artikel 3 kun je alleen lezen: ‘Iedereen heeft recht op leven’. In het EVRM wordt de doodstraf wel genoemd: ‘De doodstraf is afgeschaft. Niemand wordt tot een dergelijke straf veroordeeld of terechtgesteld.’

Het EVRM  het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en de fundamentele vrijheden,

Het EVRM is opgesteld door de Raad van Europa en kent 47 landen als lid (incl. Rusland en Turkije) lid. De enige twee Europese landen die geen lid zijn, zijn Wit-Rusland en Vaticaanstad.

In de eerste versies van het EVRM stond nog geen tekst over de doodstraf. Die is later toegevoegd in 1984. Landen die voor 1984 al lid waren van de Raad van Europa, konden lid blijven – ook al hebben ze de doodstraf nog wel in hun wetboeken staan; als ze de doodstraf maar niet uitvoeren. Onder die 47 landen die lid zijn van de Raad van Europa zijn ook alle 28 landen van de Europese Unie. Een land dat lid wil worden van de EU moet de doodstraf ook echt afschaffen. Toen Turkije aangaf in de toekomst lid te willen worden van de EU, moest het land eerst de doodstraf uit het wetboek halen. Dat heeft Turkije in 2002 gedaan.

Hier is een overzicht van waar het UVRM (Universele Verklaring van de Rechten van de Mens) en het EVRM (Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens) verankerd zijn in de grondwetten van België, Nederland en Spanje:

België
In de Belgische Grondwet is expliciet verwezen naar de bescherming van mensenrechten in verschillende artikelen, maar er is geen directe verwijzing naar het UVRM of het EVRM. In plaats daarvan is er een algemene erkenning van internationale mensenrechtenverdragen.

– Artikel 23 van de Belgische Grondwet: waarborgt het recht op een menswaardig leven en bevat enkele sociaal-economische rechten.
– Artikel 24 en 25: voorzien onder andere het recht op vrije meningsuiting en onderwijs, en beschermen de persvrijheid.
– Artikel 10 en 11: voorzien gelijke behandeling en non-discriminatie.

In de praktijk is België gebonden aan het EVRM en het UVRM omdat het verdragssysteem deel uitmaakt van de Belgische rechtsorde. Belgische rechters passen dus ook het EVRM toe.

Nederland
In Nederland zijn het UVRM en EVRM van groot belang in de rechtsorde, maar ze worden niet expliciet genoemd in de Grondwet.

– Artikel 93 en 94 van de Nederlandse Grondwet: stellen dat verdragen die algemeen verbindend zijn, waaronder het EVRM, voorrang hebben boven nationale wetgeving. Dit betekent dat rechten uit het EVRM direct toepasbaar zijn.
– Hoofdstuk 1 (Artikelen 1-23)van de Nederlandse Grondwet biedt grondrechten zoals vrijheid van meningsuiting, gelijkheidsbeginsel en privacybescherming die aansluiten bij de rechten in het EVRM en UVRM.

Spanje
De Spaanse Grondwet erkent mensenrechten zoals opgenomen in internationale verdragen.

– Artikel 10(2) van de Spaanse Grondwet: bepaalt dat de normen over fundamentele rechten geïnterpreteerd worden in overeenstemming met de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en internationale mensenrechtenverdragen die Spanje heeft ondertekend.
– Hoofdstuk II (Artikelen 14-29)van de Grondwet van Spanje biedt fundamentele rechten en vrijheden die aansluiten bij het UVRM en EVRM.

Kortom, de nationale grondwetten van België, Nederland en Spanje erkennen mensenrechten via grondwettelijke artikelen die aansluiten bij het EVRM en UVRM, ook al worden de verdragen zelf niet altijd expliciet vermeld.

HANDVEST grondrechten europese unie

Meer dan de helft van onze wetten zijn gebaseert op het  Handvest van de grondrechten van de Europese Unie. Het Handvest somt alle grondrechten van de burgers van de Europese Unie op. De grondrechten zelf zijn onderverdeeld in zes hoofdstukken met 54 artikelen:

  • Waardigheid van de persoon
  • Vrijheid
  • Gelijkheid
  • Solidariteit
  • Burgerschap
  • Gerechtigheid

Het Handvest was onderdeel van de Europese Grondwet. Het Handvest heeft geen rechtskracht gekregen omdat de Europese Grondwet tijdens nationale referenda door Frankrijk en Nederland is afgewezen.