In tegenstelling tot het Inter-Amerikaans Hof voor de Rechten van de Mens(hierna: IAHRM) verwijst het EHRM  weinig naar jus cogens om de status van het EVRM of bepaalde artikelen ervan te omschrijven.Het aarzelt zelfs om bepaalde regels als jus cogens te bestempelen en lijkt dat enkel te willen doen als reeds onomstotelijk vaststaat dat een bepaald algemeen rechtsbeginsel die status heeft.

Het EHRM erkent het algemeen internationaal recht en stelt dat het EVRM ‘as far as possible’ in harmonie met de andere beginselen van het internationaal recht moet worden geïnterpreteerd. ‘The [European] Convention [on Human Rights] should be interpreted as far as possible in harmony with other principles of international law of which it forms part.’ Zie bijvoorbeeld EHRM (GK) 21 november 2001, Reports 2001-XI (Al Adsani/Verenigd Koninkrijk), § 56; EHRM 12 december 2001, Reports 2001-XII (Bankovic/België en 16 andere staten), § 57; EHRM 20 juni 2005, Reports 2005-VI (Bosphorus/Ierland) § 150.

Het EHRM kiest er eerder voor om de‘speciale’ (of beter: specifieke of bijzondere aard) van de mensenrechten te benadrukken. Hiermee stelt ze het bestaande algemeen internationaal recht enkel  te verfijnen. 

Wat zijn jus cogens-normen?

Jus cogens-normen (Latijn voor “dwingend recht”) verwijst naar fundamentele, universele en onschendbare normen van internationaal recht : het algemeen volkenrecht, waaraan geen afwijking is toegestaan,  zelfs niet door middel van een verdrag.

Kenmerken van jus cogens-normen:
— Universeel: Geldt voor alle staten, ongeacht hun instemming.
— Onveranderlijk: Kan alleen worden gewijzigd door een nieuwe jus cogens-norm van gelijke of hogere waarde.
— Voorrang: Heeft voorrang boven andere normen van internationaal recht.

Het verdrag van wenen inzake verdragen verwijst in artikel 53 naar het jus cogens

Artikel 53. Verdragen strijdig met een dwingende norm van algemeen volkenrecht (jus cogens)
Elk verdrag dat op het tijdstip van zijn totstandkoming in strijd is met een dwingende norm van algemeen volkenrecht, is nietig. Voor de toepassing van dit Verdrag is een dwingende norm van algemeen volkenrecht een norm die aanvaard en erkend is door de internationale gemeenschap van Staten in haar geheel als een norm, waarvan geen afwijking is toegestaan en die slechts kan worden gewijzigd door een latere norm van algemeen volkenrecht van dezelfde aard.

Internationale Rechtspraak die het jus cogens mee bepaald

Rechters van internationale gerechtshoven, zoals:
    Het Internationaal Gerechtshof (ICJ).
    Het Internationaal Strafhof (ICC).
Tribunalen zoals die voor voormalig Joegoslavië (ICTY) en Rwanda (ICTR).
Deze gerechtshoven hebben uitspraken gedaan waarin bepaalde normen zijn erkend als jus cogens, zoals het verbod op foltering.

Als individu kan je

  • Informatie of klachten indienen bij de Aanklager van het ICC: De Office of the Prosecutor (OTP) accepteert meldingen van individuen, NGO’s en andere actoren over vermeende misdrijven.
  • Als je kennis hebt van een situatie die binnen de jurisdictie van het ICC valt, kun je bewijs of informatie indienen via het officiële kanaal: ICC Contact Page.

Hoewel er geen universeel erkende lijst bestaat, zijn de volgende normen algemeen aanvaard als jus cogens:

Verbod op genocide: Het opzettelijk vernietigen van een nationale, etnische, raciale of religieuze groep.

Verbod op slavernij en mensenhandel: Inclusief dwangarbeid en moderne vormen van slavernij.

Verbod op marteling en onmenselijke of vernederende behandeling: Onvoorwaardelijk verbod, ongeacht omstandigheden.

Verbod op agressie en illegale oorlogvoering: Het starten van een agressieve oorlog in strijd met het Handvest van de Verenigde Naties.

Verbod op misdrijven tegen de menselijkheid: Zoals massamoord, deportatie en andere grootschalige aanvallen op burgers.

Verbod op apartheid en rassendiscriminatie: Systematische segregatie en onderdrukking van bevolkingsgroepen.

Zelfbeschikkingsrecht van volkeren: Het recht van een volk om zijn eigen politieke status te bepalen en zijn economische, sociale en culturele ontwikkeling te bevorderen.

Verbod op piraterij: Piraterij wordt gezien als een ernstige inbreuk op de internationale orde.

Bescherming tegen systematische schendingen van fundamentele rechten in oorlogstijd: Zoals de bescherming van burgers tijdens gewapende conflicten volgens de Geneefse Conventies.

Waar vind je meer informatie over jus cogens-normen?

1. Internationale verdragen en documenten:

2. Internationale jurisprudentie:

  • Uitspraken van internationale rechtbanken zoals:
    • Het Internationaal Gerechtshof (ICJ)
    • Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM)
    • Het Inter-Amerikaans Hof voor de Rechten van de Mens (IAHRM)

3. VN-documentatie:

4. Academische literatuur:

  • Boeken en artikelen over internationaal recht bieden uitgebreide lijsten en discussies over jus cogens. Aanbevolen:
    • “Principles of International Law” door Ian Brownlie
    • “International Law” door Malcolm Shaw

5. HUDOC-database (EHRM):

  • Bevat uitspraken van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens waarin jus cogens-normen aan de orde komen.
  • HUDOC-database

bron